શ્રાવક પ્રતિક્રમણ સૂત્ર (સ્થાનકવાસી)/૪. પ્રતિક્રમણ આવશ્યક/૧૨. સાતમું વ્રત

વિકિસ્રોતમાંથી
દિશાશોધન પર જાઓ શોધ પર જાઓ
← ૧૧. છઠ્ઠું દિશા પરિમાણ વ્રત શ્રાવક પ્રતિક્રમણ સૂત્ર (સ્થાનકવાસી)
૧૨. સાતમું વ્રત
જૈન ધાર્મિક સાહિત્ય
૧૩. આઠમું વ્રત →


૧૨. સાતમું વ્રત

(ઉપભોગ - પરિભોગ પરિમાણ - બીજું ગુણવ્રત)

સાતમું વ્રત- સાતમું વ્રત
ઉવભોગ - જે વસ્તુ એકવાર જ ભોગવાય તે ખાન પાનાદિ વગેરે
પરિભોગવિહિં - જે વસ્તુ વારંવાર ભોગવી શકાય તે ઘરેણાં કપડાં વગેરે તેની મર્યાદા
પચ્ચક્ખાયમાણે - બંધી કરવી, તેના પચક્ખાણ કરવા.
૧) ઉલ્લણિયાવિહિં - અગં લુછવાના વસ્ત્ર, ટુવાલની જાત અને સંખ્યા મર્યાદા
૨) દંતણવિહિં - દાતણની જાત અને સંખ્યાની મર્યાદા
૩) ફલવિહિં - અરીઠા પ્રમુખ નહાવાના ફળની જાત અને સંખ્યાની મર્યાદા
૪) અબ્ભંગણવિહિં - મર્દન કરવા યોગ્ય તેલની જાત અને સંખ્યાની મર્યાદા
૫) ઉવ્વટણવિહિં - પીઠી વગેરે શરીરે ચોળવાની વસ્તુની જાત અને સંખ્યાની મર્યાદા
૬) મજ્જણવિહિં - નાહવાનાં પાણી વગેરેની મર્યાદા (એક દિવસમાં
૭) વત્થવિહિં - પહેરવાના વસ્ત્રની સમ્ખ્યા કે મૂલ્યની મર્યાદા

૮) વિલેવણવિહિં - સુખડ, અત્તર, તેલ આદિ વિલેપન કરવાની વસ્તુની મર્યાદા (સુખડ અંતર)
૯) પુષ્ફવિહિં - ફૂલની જાત, સંખ્યાની મર્યાદા
૧૦) આભરણવિંહિં - ઘરેણાંની જાત, સંખ્યાની મર્યાદા
૧૧) ધુપવિહિં - ધૂપની જાત; વજનની મર્યાદા
૧૨) પેજ્જવિહિં - પીવાનાં પદાર્થોની અને માપની મર્યાદા (ઓસડ-ચહા, કૉફી, દૂધ વગેરે વસ્તુની મર્યાદા)
૧૩) ભક્ખણવિહિં - સુખડી મિષ્ટાન્નની જાત અને તેના વજન વગેરેની મર્યાદા
૧૪) ઓદણવિહિં - ચોખા વગેરે ૨૪ જાતના ધાન્યની જાત અને તેના માપની મર્યાદા
૧૫) સૂવવિહિં - કઠોળની જાત અને માપની મર્યાદા
૧૬) વિગયવિહિં - ઘી, તેલ, ગોળ, દૂધ, દહીં વગેરે વસ્તુની જાત અને તેનાં માપની મર્યાદા
૧૭) સાગવિહિં - લીલોતરી શાકની જાત અને વજનની મર્યાદા

૧૮) માહુરવિહિં - મધુર ફળની જાત અને વજનની મર્યાદા
૧૯) જેમણવિહિં - જમવાના પદાર્થોની મર્યાદા
૨૦) પાણિવિહિં - પીવાના પાણીની મર્યાદા
૨૧) મુહવાસવિહિં - સોપારી લવીંગ એલચી વગેરે મુખવાસની જાત અને વજનની મર્યાદા
૨૨) વાહણવિહિં - વાહનની જાત્ આને સંખ્યાની મર્યાદા
૨૩) ઉવાહણવિહિં - પગરખાંની જાત અને સંખ્યાની મર્યાદા
૨૪) સયણવિહિં - શય્યા પલંગ વગેરે સૂવા બેઅસવાની વસ્તુનોપ્રકાર અને સંખ્યાની મર્યાદા
૨૫) સચિત્તવિહિં - સચેત (જીવરહિત) ખાવાની જાત અને સંખ્યાની મર્યાદા
૨૬) દવ્વવિહિં - ખાવા પીવાના અન્ય દ્રવ્યોની મર્યાદા

ઈત્યાદિનું યથા પરિમાણ કીધું છે, તે ઉપરાંત ઉવભોગ પરિભોગ ભોગ નિમિત્તે ભોગવાનાં પચ્ચક્ખાણ જાવજ્જીવાએ એગવિહં તિવિહેણ ન કરેમિ મણસા, વયસા, કાયસા-એહવા સાતમા ઉવભોગ-પરિભોગ

દુવિહે - બે પ્રકારે
પન્નત્તે - કહ્યા છે
તં જહા - તે આ પ્રમાણે
ભોયણાઉ ય - ભોજન સંબંધી

કમ્મઉ ય – કર્મ (વ્યાપાર) સંબંધી
ભોયણાઉ ય - ભોજન સંબંધી
સમણોવાસએણં - શ્રમણોપાસક - શ્રાવકને
પંચઅઈયારા - પાંચ અતિચાર
જાણિયવ્વા - જાણવા
ન સમાયરિયવ્વા - (પણ) આચારવા નહિ
તં જહા - તે જેમ છે તેમ
તે આલોઉં - કહું છું
સચિત્તાહારે - મર્યાદાથી ઉપર સચેત વસ્તુ (વનસ્પતિ) નો ઉપયોગ કર્યો હોય
સચિત્ત પડિબદ્ધા હારે - સચ્ચેત વસ્તુ સાથે લાગેલી અચેત વસ્તુ (વૃક્ષને અલગેલ ગુંદર વગેરે) નો ઉપયોગ થયો હોય
અપ્પોલિઓસહિ ભક્ખણાયા - થોડી કાચી અને થોડી પાકી, વસ્તુમાં જીવના પ્રદેશ રહી ગયા હોય એવી વસ્તુ ખાધી હોય (તરતના તૈયાર કરેલાં ખારિયાં)
દુપ્પોલિઓસહિ ભક્ખણાયા - દુષ્ટ રીતે કે માઠી રીતે પકવેલી વસ્તુ ખાધી હોય (ભડથા, પોંક વગેરે)
તુચ્છોસહિ ભકખણયા - તુચ્છ આહાર, ખાવું થોડું અને નાખી દેવું જાજું એવી વસ્તુ ખાધી હોય (સીતાફળ, શેરડી)
કમ્મઓણં - કર્મ એટલે કે વ્યાપાર સંબંધી
સમણો વાસએણં - શ્રાવકને
પન્નરસ કમ્માદાણાઈં - પંદર પ્રકારે કર્મ બંધાય, પાપ લાગે એવા ઠેકાણા

જાણિયવ્વા - જાણવા
ન સમાયરિયવ્વા - આચરવા નહિ
તં જહા - જેમ છે તેમ
તે આલોઉં - કહુ છું
૧) ઈંગાલક્કમે - અગ્નિનો વ્યાપાર કીધો હોય (લુહાર, ભાડભૂંજા વગેરે)
૨) વણકમ્મે- મોટાં મોટાં વનનાં ઝાડો કપાવી કીધા હોય
૩) સાડી કમ્મે - સોડ કરીને વસ્તુ વેચવાનો ધંધો કર્યો હોય (ગળી દારૂ) (અન્ય અર્થે - ગાડું રથ, જહાજ, મોટર બનાવી વેચવાનો)
૪) ભાડી કમ્મે - ગાડાં ઘર વગેરે નવા કરાવી તેનાં ભાડા ખાવાનો વેપાર કર્યો હોય
૫) ફોડી કમ્મે - પૃથ્વીના પેટ ફોડવાનો ધંધો કર્યો હોય (કૂવા વાવ આદિ)
૬) દંત વાણિજ્જે - હાથી દાંત, હાડકાં, શીંગડા વગેરેનો વેપાર ક્રીધો હોય
૭) કેસ વાણિજ્જે - ચમરી ગાય વગેરેના વાળનો વેપાર કર્યો હોય

૮) રસ વાણિજ્જે - દારૂ, માંસ, મધ, માખણ, ચરબી આદિ રસનો વ્યાપાર કીધો હોય
૯) લક્ખ વાણિજ્જે - લાખ આદીનો વ્યાપાર કીધો હોય
૧૦) વિસ વાણિજ્જે - ઝેર, અફીણ, સોમલ, જંતુ મારવાની દવા વગેરેનો વ્યાપાર કીધો હોય
૧૧) જંત પિલ્લણકમ્મે - તલ, શેરડી, મગફળી, કપાસ વગેરેને સંચાઓ વડે પિલવાનાં કાર્ય કર્યા હોય
૧૨) નિલ્લંછણકમ્મે - અંગોપાંગ છેદવા (આખલા - ઘોડાને ખસી કરવા, ડામ દીધા હોય) વગેરેના
૧૩) દવગ્ગિદાવણિયા - જંગલ, ખેતર, પર્વત વગેરે આગ લગાવાના ધંધા કર્યા હોય
૧૪) સર દહ તલાગ પરિસોસણયા - સરોવર, કૂવા, તળાવ આદિ ઉલેચવાના તથા સોસવાનાં ધંધા કર્યા હોય
૧૫) અસઈ જણ પોસણયા - હિંસક પશુ, ગુલામ દુરાચારી મનુષ્યો વગેરે આજીવીકા અર્થે પાલનપોષણ કર્યુ હોય

એહવા સાતમા વ્રતને વિષે આજના દિવસ સંબંધી પાંચ

ભોજનના અતિચાર અને પંદર કર્માદાન સંબંધી કોઈ પણ પાપ દોષ લાગ્યો હોય તો; અરિહંત અનંતા સિદ્ધ કેવળી ભગવાનની સાક્ષીએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.