ચિત્રદર્શનો/ચારુ વાટિકા
| ← તાજમહેલ | ચિત્રદર્શનો ચારુ વાટિકા ન્હાનાલાલ કવિ |
શ્રાવણી અમાસ → |
ચારુ વાટિકા
રત્નાકરઝલે રત્નઝૂલે,
ઝીલી જલદલમાં, હિન્દ દેવી ઝૂલાવે,
વાળી મૂઠ્ઠી ત્રિરત્ને
જડી, કટિ ધરી શું, સ્હોય સૌરાષ્ટ્ર એવો;
લીલી નાઘેર છે ત્ય્હાં
સુભગ ઢળકતી સાડીની કોર શી, ને
એ કોરે બુટ્ટીના કો
લીલમ સરિખડું લીલું છે ચોરવાડ.
ત્ય્હાં દૃષ્ટિપ્રાન્ત ઘેરે
વનવન ગીરનાં કેસરીથી ભરેલાં,
આઘે ગિરનાર બેઠો
કંઈ યુગયુગના યોગી શો પૃથ્વીવૃદ્ધ;
ય્હાં તો અમ્ભોધિ ઉછળે
ભીષણ ગરજતો કાળનાં ઘોર ગીતો,
ને માથે મેઘ ડોલે:
અતલ ગગનમાં ઉડતો પાંખ ખોલી.
દીવાદાંડી સરીખા
જગઉદધિતટે દક્ષિણે સોમનાથ,
સહજાનન્દે પધારી
પમરતું કીધ તે ઉત્તરે લોજ લીલું ;
ગોરંભો ઘાલી ફેલ્યાં
ગીરવન ગરવાં પૂર્વમાં પાણીભરિયાં,
ઘેરૂં ઘેરું જ ગાતો
રતન ઉછળતો, પશ્ચિમે લક્ષ્મીતાત.
દેવોને અસ્થિ આપી
દધિચિ ઋષિ ત્ય્હાં વિરમ્યા વિષ્ણુવેલે,
પોષેલી સોમદેવે
વનની વિભૂતિ ત્ય્હાં ધામ ધન્વન્તરિનાં,
ચૉરી ત્ય્હાં રુક્મણિની
હજી ધ્રુવદિશના પાઠવે લગ્નધૂપ;
દક્ષિણ વાયુ વહે છે
હજી ય ગરજતા ઘોર ત્ય્હાં યાદવીના.
ઉંચાં જાણે ચ્હડીને
ગઢની ઉપરથી યાત્રી આમન્ત્રતાં, ને
ઉજળાં જાણે જનોનાં
હૃદયધન તણી પુણ્યજ્યોતે રસેલાં,
માથે ધરી અંજલિ શી
અમૃત ગગનનાં ઝીલતી જ્ય્હાં અગાસી,
એવાં નભ ને અટારી
ઉદધિ નિરખતાં ધામ આતિથ્યશોભ્યાં.
રૂપેરી ઝૂલ ધારી
ઝૂલત કરિણી આમ્રની માળ મ્હોરે,
ડોલન્તી વસ્ત્ર ઉંચી
કનકપગખૂલી નર્તકી જેવી કેળો,
પોપૈયાં ચોળીઢળતાં
સ્તનસમ, દૃગની કીકી શાં શ્યામ જાંબુ:
ટોળે જાણે મળી શું
સહિયર રમવા, વાડીની એવી કુંજો.
બ્રહ્માએ સ્થંભ રોપ્યા
અજબ લીલમના ચૉરી થંભો સમા, ત્ય્હાં
લીલા કિનખાબ કેડી
હરિત લલિત કંઈ સાડીઓ પ્હેરી-ઓઢી,
ડોલે છેડા સુનેરી,
કુંપળ ફરકતી અંગ અંગે રસીલી,
ઉત્કંઠી ઉન્મુખી ત્ય્હાં
મનહર મધુરી તન્વી શી પાનવેલો.
ઘાઘરના ઘેર જેવી
ઉજળી ઉછળતી ફીણની ઝાલરો, ને
હૈયે પાલવ પડેલી
કરચલી સરિખી ડોલતી ઉર્મિમાલા,
છૂટ્ટી મેલી શું લાંબી
મણીમય અલકો કાલિકા ઘોર નાચે,
માયાની મૂર્તિ શી, ત્ય્હાં
જલનટડી રમે વ્યોમની છાંયડીમાં.
મદઘેલી મેગળે ત્ય્હાં,
અધીરી ધીરી પડી, પ્હોડી સ્વામીની સ્હોડે.
વ્હાલાની વાટ જોતી
વિરહિણી સખી શી દ્હેરીઓ દૂર ઉભી;
બ્હાદુરો જ્ય્હાંથી જાતા
જલવન ઘૂમવા, વ્યાઘ્ર શા, તેહ ઝુંડે
આજે કુટુમ્બમેળા
ભરી ભવવનના માર્ગ શોધે વિબુધો.
લજ્જાનમતી છટાથી
ચપળ નજર ને વીજળી શી ઉડન્તી,
ઉંચી બ્હાંયે છબીલા
મણિમય કરની દાખતી તેજવેલો,
ભીને વાને, ભરેલે
અવયવ, ઉજળી વાદળી શી રસાર્દ્ર,
સિન્ધુની લક્ષ્મી જેવી
દ્યુતિભર, વિલસે ત્ય્હાંની અલબેલડીઓ.
ચારે ધામે પધારી,
વિવિધ સુરભિઓ સંગ્રહી, પુણ્ય આણી,
વતને સત્કર્મ વાવી,
ઘરઘર ઉગતો ફાલ સત્કર્મ કેરા,
સંસારે અવર્ગ રચતો,
અજબ ઉછળતો પ્રાન્તની પ્રેરણા શો,
નામે-ગુણે નિધિના
અમૃત સરિખડો દૈવી પઢિયાર છે ત્ય્હાં.
સંકોરી ઇન્દ્રિયો સૌ,
શરદસર શો, ગુણગભીરો ખુશાલ,
પન્થે ભૂલ્યા પ્રવાસી
મમ ભવ ભમતો, સિંહ શો, પૂર્વદેશી,
વેદાન્તી, કર્મયોગી,
કંઈક ભજનિકો, ભૂમિના પુત્ર દેવો,
એવા અડબંગ ઉડે
જગજલ ઘૂમતા ત્ય્હાં, મહામચ્છ જેવા.
વેર્યાં જ્ય્હાં ઠામઠામે
કનક નગરીનાં વૃદ્ધ ખંડેર ફરતાં,
વૃક્ષ વેલે ફૂલે જ્ય્હાં
પ્રકૃતિ ઉરપરે કોકિલા મોર ઝૂલે,
મ્હોરે જ્ય્હાં ધામ ધામે
જનની સુજનતા, સુન્દરીના સુહાગો:
ઇતિહાસે બીજ વાવ્યાં,
કુદરત ઉછર્યાં, ફાલ લોકે લણ્યા તે.
પુણ્યો પુણ્યાળુનાં શી
પૃથિવી ભરી ખીલતી જ્ય્હાં વનશ્રી,
રસિકોનાં ઉર જેવી,
સલિલ ઉભરતી, રસભરી જ્ય્હાં રસાળા,
રસની ને પુણ્યની જ્ય્હાં
ભૂમિ ગણી ઉતરી આવી તે, ચારુ વાડી !
ખોળે લેજે પ્રીતે આ
રસ અમરની મ્હેં ધૂળરોળી શી ગંગા.
ઝીલીને ભાનુનાં ભર્ગ
આપે ચન્દ્ર ય ચન્દ્રિકા;
ચન્દ્ર કય્હાં ? અલ્પ હું કય્હાં ? ને
ભાનુ કાલિદાસ કય્હાં ?