જયા-જયન્ત /અંક પહેલો/ પ્રવેશ બીજો
| ← અંક પહેલો - પ્રવેશ પહેલો | જયા-જયન્ત અંક પહેલો - પ્રવેશ બીજો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક પહેલો - પ્રવેશ ત્રીજો → |
ꕥ
<poem>
રાજરાણી: નહીં, રાજેન્દ્ર ! કદ્દી નહીં.
ગિરિરાજ: રાણીજી ! એ તો બ્રહ્માક્ષર.
રાજરાણી: બ્રહ્માક્ષરે ત્ય્હારે ભૂંસીશ હું.
ગિરિરાજ: નહીં ઉથાપાય કોઇથી યે
- એ રાજવેણ ને પ્રજાવેણ
રાજરાણી: રાજરાણી ઉથાપશે એ રાજવેણ.
ગિરિરાજ: જયન્તના જયને શોભે છે,
- આપ્તજનોના અન્તરમાં ઉગે છે,
- મન્ત્રાશ્વરો પ્રમાણે છે
- લોકસભા સત્કારે છે આદરથી;
- રાણીજી ! નહીં સ્વીકારો શું ત્હમે તે?
રાજરાણી: પૃથ્વી ચળે, આભ પડે,
- બ્રહ્માંડ તૂટે, પણ નહીં, રાજેન્દ્ર !
- ત્ય્હારે જ મ્હેં સિંહાસન ત્યાગ્યું,
- જ્ય્હારે મહાજનોએ હા ભણી.
- હું બન્ધાઈ નથી એ લોકવેણથી.
ગિરિરાજ: જયન્તને નહીં જ પરણે શું જયા?
રાજરાણી: ના; રાજકુમારને જ પરણશે રાજકુમારી.
ગિરિરાજ: ગિરિદેશનો ગઢ જયન્ત,
- ઈન્દ્રપુરીનો ઉગારનાર જયન્ત,
- દેવોનો પ્રિયતમ જયન્ત;
- યોગીઓની આશા જયન્ત,
- દસ્યુઓનો દાવાનળ જયન્ત:
- ગિરિદેશનું સિંહાસન મંડાયું છે
- એના પિતાના દેહ પાવઠડે;
- એ મન્ત્રીશ્વરનો કુમાર જયન્ત:
- એ જયન્ત જયાને ન પરણે?
- રાણીજી! રણવાસના ગોખેથી નહીં,
- યોદ્ધાઓની આંખે નિહાળો.
- છે એવો આજાનબાહુ સુભટા કો
- સ્વર્ગમાં યે ઉડે છે જયધ્વજ જેના?
રાજરાણી:જયન્તને માથે રાજમુગટ નથી,
- હાથે રાજદંડ નથી,
- બેસવા રાજસિંહાસન નથી.
- રાજમુગટને, રાજદંડને, રાજસિંહાસનને
- પરણશે ગિરિરાજની રાજકુમારિકા.
ગિરિરાજ: કલા નમતી ભાસે છે
- અમ ક્ષત્રિયતેજની
- રાણીજી ! ક્ષત્રિયોના સ્વયંવર
- સંસારસમૃદ્ધિના, કે શૌર્યના?
- કુંવરી વરાવશો રાજ્યને કે રાજવીને?
- આવતી કલિસેનાના પડઘા સમા
- ગાજે છે તમ બોલ આજ.
- હોલવાતા ભાસે છે ચન્દ્ર ને સૂર્ય
- નિજ આત્મજોના અન્ધકાર નિહાળીને
- નિરખું છું ગિરિદેશને યે
- અગ્નિની જ્વાળામાં નહાતો.
- પડે છે- પડે છે જાણે
- મ્હારા યે માથેથી મુગટ-
- રાણીજી ! પુત્રી મ્હારી કે ત્હમારી?
રાજરાણી: ગર્વ મૂકી વેગળા રહ્યા, રાજેન્દ્ર !
- મ્હેં પોષી, ધવરાવી, ઉછેરી.
- આજ પધાર્યા છો પાછા
- પોતાના કહી પારકી કરવાને
- સારા સંસારને પૂછો; રાજવી !
- પુત્ર પિતાના, પુત્રી માતાની.
ગિરિરાજ: રાણીજી ! વાણી વેરાઈ જશે.
- ગિરિદેશનો ગિરિરાજ
- રણવાસમાં મહારાણો નથી,
- રાજમહેલમાં રાજવી નથી,
- એ અનુભવું છું આજે.
રાજરાણી: ગિરિદેશમાં રાણાજીનાં રાજ્ય,
- પણ રણવાસમાં તો રાણીજીનાં, હો!
ગિરિરાજ: જયન્તે દિગ્વિજય કીધો -
રાજરાણી: ના. નથી જીત્યું મ્હારૂં દિલ કુમારે.
ગિરિરાજ: ત્ય્હારે ક્ય્હાંના ન્હોતરશો ઓજણાં
- એ તમ કુંવરીબાને કાજ?
- જયન્તની જોડ છે જગતમાં?
રાજરાણી: સારૂં જગત મોહ્યું છે જયા ઉપર તો.
- આવે છે ખંડખંડમાંથી માગાં.
- ધરાવીશ જયાની લગ્નમાલા
- આર્યચક્રચૂડામણિ કાશીરાજવીને-
ગિરિરાજ: રાણી પાળશે કાશીપતિ
- રામવ્રતની આપણી કુલમર્યાદ?
રાજરાણી: પુણ્યવંતા સહુ યે તે પાળશે.
- -ને દશરથવ્રતે ક્ય્હાં દાનવનાં છે જે?
- શિકારે સિધાવો છો, રાજેન્દ્ર !
- ત્ય્હાં ભાળ્યાં ક્ય્હાંઈ
- હરિણીહરિણીના કુરંગરાજ?
- એક રાજસિંહાસનને
- ચાર પાયા હોય સુવર્ણના.
ગિરિરાજ: પણ મુગટ તો એક જ.
- કુલના વ્રત વિસારશો,
- લોકસભાનાં રાજવેણ લોપશો,
- સ્વામીના યે આદેશ ઉથાપશો,
- શી સાધશો એથી સિદ્ધિ ?
રાજરાણી: સાધીશ એક જ મહાન સિદ્ધિ:
- જયા થશે આર્યકુટુંબની મહાદેવી
ગિરિરાજ: પણ સ્મરણે છે, રાણીજી!
- દેવર્ષિની ભવિષ્યવાણી?
- 'જયાનો દેહ નહીં વટલાય.
- જયા બ્રહ્મચારિણી રહેશે.'
રાજરાણી: નથી ભૂલી, રાજેન્દ્ર !
- જન્માક્ષરમાંના ગ્રહભાવ કે નક્ષત્રલેખ.
- મહાત્માનું મહાવાક્ય છે કે
- 'જયા હૃદયરાણી થશે
- રાજરાજેન્દ્રોના યે રાજેશ્વરની.'
ગિરિરાજ: એ રાજેશ્વર તે જયન્ત.
રાજરાણી: અપમાનો મા, મહરાજ !
- આપની કે મ્હારી સુબુદ્ધિને
- નથી ગામ કે નથી ગરાસ,
- તે રાજરાજેન્દ્રોનો રાજાધિરાજ?
ગિરિરાજ: એ છે જયન્ત, દેવલોકનો યુવરાજ.
- દૈત્યોનો જય એ જ એનાં સામ્રાજ્ય.
- નથી અન્યથા એવા મહારાજ્ય
- આત્માના અમીરને જગતભરમાં
- સુરેન્દ્ર કોપનું વજ્ર -
રાજરાણી: ધરતી જેટલી સ્ત્રીઓ છે અવિચળ.
- આજ જ પાઠવું છું લગ્નપત્રિકા.
- (જાય છે)
ગિરિરાજ: (જતાં જતાં રાજરાણીને)
- તો વેઠજો ધરિત્રી જેટલી ધીરજથી.
- (સ્વગત)
- અહા ! રાજ્ય ચલાવવાં અઘરાં છે,
- પણ એથી યે છે અઘરાં-અઘરાં
- ખેડવા રાજકુટુંબમાંનાં રાજતન્ત્ર