આજે તો ઊંઘ આવે છે !” કહી ચાલતો થયો.
ડાયરાનું કૂંડાળું ખાલી થવા લાગ્યું. એક પછી એક ગ્રામવાસી આ છૂપા વેશમાં વાતો કરતા વીરધવલની સામે ભયની દૃષ્ટિ ફેંકતો ફેંકેતો ઊઠી નીકળ્યો. ગામમાં કોઈ ડાકુ, ગળાકાપુ કે યવનોનો જાસૂસ આવ્યો હોય તેવું છૂપી ઊંડી ધાકનું વાતાવરણ પ્રસર્યું. યવન એવું જેનું નામમાત્ર પણ ગુર્જરોને આટલા ફફડાવી મૂકે છે તે યવનો કેવા હશે? પોતે વામનસ્થલીના સંગ્રામમાં શોભેલો તે તો સોરઠિયાઓની સામે સોરઠિયા પરાક્રમી હતા પણ ભયંકર નહોતા. તેમની સાથે લડવું ગમતું હતું. પણ યવનો !... ઓહ ! યવનોનાં કદમો પડે ત્યાં મંદિરોના ઘૂમટો તૂટે, પ્રતિમાઓના ટુકડા થાય, ગાયોનાં શોણિતે ગૌમુખીઓ વહે અને નારીઓનાં શિયળ... ઓહ ! ઓહ ! ઓહ ! કેવા કારમા એ યવનો ! મારી જેતલદેવી કદીક એને હાથ પડે તો ? એ વિચારે વીરધવલ કમકમ્યો.
ડાયરામાં બેઠેલો એ રાજસ્થાની જણાતો વિભૂતિમાન પુરુષ એકપણ શબ્દ ઉચ્ચાર્યા વગર બેસી રહ્યો હતો. તેણે આ અણઓળખ્યા રાણાની ચકળવકળ આંખો તપાસી. 'યવન'ની વાત કાઢીને રાણાએ ગ્રામલોકોને થથરાવ્યા તે એને ગમ્યું નહોતું. આ ભીરુ માણસ પર એને ઘડીક દયા આવી, ઘડીક શંકા આવી. એ પણ ઊઠીને ચાલતો થાય એમ રાજસ્થાની પરોણાએ ઇચ્છ્યુ. તેને બદલે વેશધારી વીરધવલે એને પણ એ જ પ્રશ્ન કર્યોઃ “કેમ જુવાન ! તમે તો યવનો ક્યાંથી જોયા હોય ?”
“ગુર્જરધરાના બચ્ચા નથી લાગતા તમે.” પેલો રાજસ્થાની, કે જેણે કંઠમાં માળા ને કાંડે કડાં વગેરે ધારણ કરેલ હતાં તેમ જ જેની મુખમુદ્રા ભક્તિભાવ દાખવતી હતી, તેણે જરા મોં મલકાવીને સામે જવાબ વાળ્યો.
"કેમ?”વીરધવલને કલેજે ચૂંટી ખણાઈ.
“મંડલેશ્વર લવણપ્રસાદના શાસનને લજવતા હો એવું લાગે છે મને.”
પરદેશીએ વધુ ડામ ચોડ્યો.
પિતાનું નામ પડતાં વીરધવલની આંખો ઠરડાઈ. બેઉના નેત્રપાતમાંથી સામસામાં ભાલાં અફળાયાં. પોતે માનેલો આ મુસાફર તો માથાનો ફાટેલ નીકળ્યો. જુવાન હસીને ફરી બોલ્યોઃ “શ્રાવકભાઈઓનું મંત્રીપણું ઊંધું મારતું લાગે છે”
"સંભાળીને બોલો, ભગત !” વીરધવલની છાતી પહોળી થઈ ને તેની કમ્મરમાંની કટાર ડોકાવા લાગી.
“એ કટાર તો યવનોને પાસે આવતા દેખીને પેટ નાખવા ભેગી ફેરવતા લાગો છો !”
“ચૂપ કરો, કહું છું.” વીરધવલ વધુ ચિડાયો. એને હજુ વધુ ચીડવવા માટે
