યુગવંદના/એક જન્મતિથિ
| ← અર્પણ | યુગવંદના એક જન્મતિથિ ઝવેરચંદ મેઘાણી ૧૯૩૧ |
મૃત્યુનો ગરબો → |
શ્રાવણી પાંચમના અંધાર :
કારમું ઘોરે કારાગાર :
સુણતા પલ પલ તુજ ભણકાર :
'આવી છું પહેરાવા ફૂલહાર.'
હૈયે મઘ મઘ થાય તાહરા બકુલ સમા એ બોલ;
જન્મદિવસ સંભારી ગઈ તેં જગવ્યા ઉર-હિલ્લોલ.
— શ્રાવણી૦
આપણા આઠ વર્ષના યોગ,
મહીં અંકાયા કૈંક વિજોગ :
ભોગવ્યા ભરપ્રીતિના ભોગ,
ભૂલું ક્યમ ઉરના ઊંડા રોગ !
કૈં કૈં પૂનમ ઊગી-આથમી જીવન કેરે આભ,
તેજ અને છાયાની ભરિયલ દોરંગી ફૂલછાબ !
— શ્રાવણી૦
હાસ્ય-અશ્રુની બેવડ લ્હાણ :
રાત વીતી ને પ્રગટે ભાણ :
માનવી-જીવનના કલ્યાણ
કાજ કર્તાનાં એ નિર્માણ.
મેં દીધા વિષદંષ, ત્યાં સખિ ! સીંચી તેં અમીધાર;
તૈંય કર્યા કદી ઘાવ – કાળ મુજ બનિયો રૂઝણહાર !
— શ્રાવણી૦
સંઘર્યા નથી લેશ સંતાપ,
નથી નથી મનમાં રાખ્યાં પાપ;
દોષ મમ સ્મરી સ્મરી પ્રશ્ચાત્તાપ
રડ્યો છું, સળગ્યો છું ઉરતાપ.
રામ સમા પણ લગ્ન-જીવનના દોહ્યલ ધર્મ ચૂકેલ,
હું પામર શું સમજું રે, પ્રિય, એ સહુ આંટી-ઉકેલ !
— શ્રાવણી૦
*
આપણા નહોતા પ્રીતિ-વિવાહ,
બેઉના હતા જૂજવા રાહ;
મૂઢ હું, તું ભર ઊર્મિપ્રવાહ,
ઘેર મુજ આવી – કોડ અથાહ.
કરમાયાં તુજ કુસુમ, વેલડી ! નવ ભાવેલાં નીર;
જીવન-જળ શોષાયાં'તાં મુજ, ન રહી તુજને ધીર !
— શ્રાવણી૦
*
આજ એ ઊમટ્યાં છે ઉર-વ્હેન,
પરસ્પર ટળ્યાં ભ્રાંતિનાં ઘેન;
નીતરે અમૃત આપણ નેન,
પૂરી થઈ ચક્રવાકની રેન.
રેન ગઈ, રે પ્રિય ચકવી ! જો ઉષા ઉઘાડે દ્વાર;
પ્રેમ-સરોવર ચરી પોયણાં નિર્ગમશું સંસાર.
— શ્રાવણી૦
લીધ તેં સેવાના સંન્યાસ,
મિષ્ટ કીધા કટુ એકલવાસ;
નવેલા પ્રગટ્યા આત્મ-ઉજાસ
જાણિયા જન્મભૂમિના ત્રાસ.
પતિ પડન્તે કેદ, સતિ ! તેં સૂનાં પૂર્યાં સ્થાન;
જગત નારીનાં જુગજુગ-જૂનાં એ છે જીવનગાન.
— શ્રાવણી૦
*
‘અભય'નો મંત્ર પી થઈ શૂર,
બની ગઈ રણચંડી ચકચૂર;
ધન્ય તુજ દેશભક્તિનાં પૂર,
ચડાવ્યાં હું પામરને નૂર.
આઠ વરસના રૂંધાયા'તા પ્રચંડ શક્તિપ્રવાહ;
બંધ તૂટતાં ધોધ વછૂટ્યા, જનો ઉચારે 'વાહ' !
— શ્રાવણી૦
*
દેશની સ્વતંત્રતાને જંગ,
સાળુડે સજી કેસરી રંગ;
નારી-ગણ દેતી ઘોર છલંગ,
ધોતી નર કેરાં કાળ-કલંક.
યુદ્ધઘેલડી ! હું નીરખું, તું ચડે એહ સંગ્રામ,
આજ ધન્ય થાયે મુજ તેત્રીસ વત્સર તણો વિરામ.
ધન્ય મુજ ગૃહલક્ષ્મી ! સુખધામ !
ધન્ય મુજ કામધેનું ! વિશ્રામ !