યુગવંદના/શિવાજીનું હાલરડું

by ઝવેરચંદ મેઘાણી

← તરુણોનું મનોરાજ્ય

યુગવંદના શિવાજીનું હાલરડું ઝવેરચંદ મેઘાણી ૧૯૩૧

અંતરની આહ →



શિવાજીનું હાલરડું [ઢાળ : ‘પરભાતે સૂરજ ઊગ્યો રે સીતા રામની જોવે વાટ’ – એ લોકગીતનો]

આભમાં ઊગેલ ચાંદલો, ને જીજીબાઈને આવ્યાં બાળ —
બાળુડાને માત હીંચોળે :
ધણણણ ડુંગરા બોલે !
શિવાજીને નીંદરું નાવે :
માતા જીજીબાઈ ઝુલાવે.

પેટમાં પોઢીને સાંભળેલી બાળે રામ-લખમણની વાત —
માતાજીને મુખ જે દીથી,
ઊડી એની ઊંઘ તે દીથી. — શિવાજીને૦

પોઢજો રે, મારાં બાળ ! પોઢી લેજો ભેટ ભરીને આજ —
કાલે કાળાં જુદ્ધ ખેલાશે :
સૂવાટાણું ક્યાંય નૈ રે'શે. — શિવાજીને૦

ધાવજો રે, મારાં પેટ ! ધાવી લેજો ખૂબ ધ્રપીને આજ —
રે'શે નહિ, રણઘેલુડા !
ખાવા મૂઠી ધાનની વેળા. — શિવાજીને૦

પે'રી-ઓઢી લેજો પાતળા રે ! પીળાં-લાલ-પીરોજી ચીર —
કાયા તારી લોહીમાં ના'શે :
ઢાંકણ તે દી ઢાલનું થાશે. — શિવાજીને૦

ઘૂઘરા, ધાવણી, પોપટ-લાકડી ફેરવી લેજો આજ —
તે દી તારે હાથ રે'વાની
રાતી બંબોળ ભવાની. — શિવાજીને૦

લાલ કંકુ કેરા ચાંદલા ને ભાલે તાણજો કેસર-આડ્ય —
તે દી તો સિંદોરિયા થાપા
છાતી માથે ઝીલવા, બાપા ! — શિવાજીને૦

આજ માતા ચોડે ચૂમિયું રે, બાળા ! ઝીલજો બેવડ ગાલ —
તે દી તારાં મોઢડાં માથે
ધૂંવાધાર તોપ મંડાશે. — શિવાજીને૦

આજ માતાજીની ગોદમાં રે, તુંને હૂંફ આવે આઠ પો'ર —
છે તે દી કાળી મેઘલી રાતે
વાયુ ટાઢા મોતના વાશે. — શિવાજીને૦

આજ માતા દેતી પાથરી રે કૂણાં ફૂલડાં કેરી સેજ —
તે દી તારી વીર-પથારી
પાથરશે વીશભુજાળી. — શિવાજીને૦

આજ માતાજીને ખોળલે રે, તારાં માથડાં ઝોલે જાય —
તે દી તારે શિર ઓશીકાં
મેલાશે તીર- બંધૂકા — શિવાજીને૦

સૂઈ લેજે, મારા કેસરી રે ! તારી હિંદવાણું જોવે વાટ —
જાગી વે'લો આવ, બાલુડા !
માને હાથ ભેટ બંધાવા. — શિવાજીને૦

જાગી વે'લો આવજે, વીરા !
ટીલું માના લોહીનું લેવા !
શિવાજીને નીંદરું ના'વે :
માતા જીજીબાઈ ઝુલાવે.
બાળુડાને માત હીંચોળે ?
ઘણણણ ડુંગરા બોલે.