રાષ્ટ્રિકા/હલદીઘાટનું યુદ્ધ
| ← સદાકાલ ગુજરાત | રાષ્ટ્રિકા હલદીઘાટનું યુદ્ધ અથવા શૂરા બાવીશ હજાર અરદેશર ખબરદાર |
વીરાંગના કર્મદેવી → |
"વીરા ! ચાલો ઝટ રણમાં,
કાઢો તાતી તલવાર !
હર હર હર નાદે ઘૂમતા
કરિયે અરિનો સંહાર !
રણધીરા હે રજપૂતો,
મુજ અંગતણા શણગાર !
રે ચાલો હલદીઘાટે,
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧
વીરા ! શું શૌર્ય ગયું છે ?
શુ રજપૂત થશે ગુલામ ?
મેવાડ પરાધીન બનશે ?
શું જશે શિશોદિય નામ ! -
નહિ, નહિ, નહિ ! રણમાં ચાલો,
ઝળાકાવો તમ હથિયાર !
રે ઘૂમો રાણા સાથે
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૨
"વીરા ! તમ આજે રણમાં
વહેશે અસ્ખલિત પ્રવાહ;
રજપૂત ગૌરવ હજી પણ છે,
તે જોશે અકબરશાહ !
રે આજ પ્રતાપ પ્રતાપે
ઘૂમી રહેશે રણ મોઝાર,
ને સાથે ઝૂઝશે તેના
શૂરા બાવીશ હજાર !" - ૩
ગર્જન કરી એમ પ્રતાપે
ઝૂકાવ્યું રણે શરીર;
હોંકાર કરી ત્યાં ઊછળ્યા
રાઠોડ, શિશોદિય વીર,
અંદાવત, સંગાવત ને
ઝાલા, ચોહાણ, પ્રમાર; -
રિપુને હણવાને કૂદ્યા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૪
મોગલ યુવરાજ સલીમ ને
અંબરપતિ મહાવીર માન
લઇ સૈન્ય અસંખ્ય જ ઊભા
કંઇ સિંધુતરંગ સમાન !
પણ મૃગટોળામાં કૂદે
વનરાજ કરી હોંકાર,
ત્યાં કૂદ્યા તેમ પ્રતાપી
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૫
ધડ ધડ ધડ થાય ધડાકા
ખૂબ તોપતણા ચોપાસ,
કડ કડ કડ તૂટી પડતું
નીચે આવે આકાશ !
તેને ન જરા ગણકારી,
ધરી અંતર શૌર્ય અપાર,
ત્યાં મૃત્યુમુખે હોમાતા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૬
આજે નથી પાછું ફરવું,
સમરાંગણ છે અવસાન;
રિપુને હણવું કે મરવું:
છે એ જ અમારી લહાણ !-
એવું કહી સહુ ઝૂકાવી
મોગલને મારે માર;
રે રેલ સમા ત્યાં રેલે
શૂરા બાવીશ હજાર ૭
રણવીર પ્રતાપ ઘૂમી ત્યાં
કરતો રણનાદ પ્રચંડ,
ખરું આજ પ્રકાશિત કીધું
રણમાં નિજ શૌર્ય અખંડ !
બેદી અરિહાર ધસ્યો તે
ખુદ સલીમ હતો જે ઠાર;
હર હર હર કરતા ગરજ્યા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૮
આકાશ ધરા ત્યાં કંપ્યાં,
ડોલ્યાં ચૌદે બ્રહ્માંડ !
રણક્ષેત્રે આરંભાયો
શો ભીષણ હત્યાકાંડ !
ઢગના ઢગ વીરો પડતા,
નહિ શબનો કાંઇ સુમાર;
લડતા અગણિત મોગલને
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૯
માર્યા રક્ષક ને મહાવત
રાણાએ રાખી રંગ,
ને સલીમતણા ગજ પર ત્યાં
નિજ અશ્વે મારી છલંગ !
પણ ગજ નિજ પતિને લઇને
ત્યાંથી નાઠો તે વાર;
રાણા સહ પાછળ દોડ્યા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૦
"અલ્લા હો અકબર" કરતા
ત્યાં કૂદ્યા મોગલ સર્વ;
નથી ભીરુ બન્યા હજી કાંઈ,
નહિ રણમાં ખોશે ગર્વ;
ત્યાં ફરી વળી ચોપાસે,
કીધો પ્રભુનો ઉદ્ધાર,
ને ઘેર્યા રાણા સાથે
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૧
પણ વીર્ય અપૂરવ જ કાંઈ
છે પ્રતાપકેરું આજ !
એકલડો સોની વચ્ચે
તે ઘૂમી રહ્યો સિંહરાજ !
અર્જુનશું આજે તેનો
યશ પામ્યો છે વિસ્તાર !
હા ધન્ય પ્રતાપ ! અને તુજ
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૨
એ યુદ્ધથકી ત્રણ વેળા
રજપૂત યોદ્ધા દઇ પ્રાણ,
ઉગારી લાવ્યા બળથી
નિજ રાણાને નિર્વાણ;
પણ જોઇ વીરો નીજ પડતા,
ફરી ભેદી ધસ્યો અરિહાર !
નહિ જાણ્યું હવે નથી સઘળા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૩
અતિ રોષે મોગલસૈન્યે
ઘેર્યો રાણાને ત્યાંય,
ઝબઝબઝબ ચપળા જેવી
ચમકી અસિયો રણમાંય !
જાણે ન પ્રતાપ હવે કંઇ
મોગલથી બચે લગાર,
નથી રહ્યા હવે સહુ તેના
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૪
એ સ્થિતિ રાણાની જોઈ
ઝાલાપતિ લઇ નિજ વીર,
શિર છત્ર પ્રતાપનું મૂકી
રણમાં દોડ્યો રણધીર !
દિલ્લીશ્વર કેરું ઊલટ્યું
ત્યાં સૈન્ય અગણ વિસ્તાર;
રે ટપટપ ધરણી ઢળતા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૫
પણ રિપુને હણતા પહોંચ્યા
વીર રજપૂત રાણા પાસ,
છોડાવી મ્રુત્યુમુખેથી
લાવ્યા રજપૂતની આશ !
પણ ઝાલાવીર પડ્યો ત્યાં,
નિજ ધર્મ બજાવી સાર,
ને રત્ન[૧] સહસ્ત્ર ગુમાવ્યા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૬
ધડ ધડ ધડ થાય ધડાકા
ખૂબ તોપતણા ચોપાસ,
કડ કડ કડ તૂટી પડતું
નીચે આવે આકાશ !
એ સૈન્ય અસંખ્ય વીંધીને
નીકળ્યા રજપૂતો બહારઃ
નહિ ફર્યા અરે કંઇ સઘળા
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૭
રાણાએ દિન અંતે
છોડ્યું રણ હલદીઘાટ,
પણ જગતે જોયો તેની
શૂરી અસિનો ચળકાટ !
નથી ભારતજન કદી ભૂલ્યા
એ યુદ્ધતણા ભણકાર,
સહુ સ્મરે પ્રતાપ અને તે
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૮
હા ધન્ય વીરા રજપૂતો !
છે ધન્ય જ તમ અવતાર !
શું કીર્તિ તમારી જગમાં
કદી કરમાશે પળવાર ?
ઘરઘર અહીં હરનિશ ગાશે
તમ શૌર્યગીતો નરનાર !
રે ધન્ય પ્રતાપ અને હો
શૂરા બાવીશ હજાર ! ૧૯
- ↑ ✽વીરરત્ન. એનો બીજો અર્થ ચૌદ પણ થાય છે. આ લડાઇમાં ચૌદ હજાર રજપૂતો માર્યા ગયા હતા.