કલાપીનો કેકારવ/કમલિની

by કલાપી

← મરણશીલ પ્રેમી

કલાપીનો કેકારવ કમલિની કલાપી

રસેચ્છા →

કમલિની

લાડલી હું શ્વેતવરણી ઝૂલતી રહું જલ પરે,
મકરન્દ છાંટું ભૃંગ પર તે ગુંજતો મુજ પર રહે;
તેને સુવાડું રાત્રિએ મમ હૂંફવાળા હૃદયમાં,
ત્યાં પ્રેમધબકારા ઝીલે બન્ને દિલો આનન્દમાં!-૧

ફાનુસ રૂપાળા, દ્રાક્ષરસના જામ કે જાંબુ સમી;
હું તો રહું જલલ્હેરીઓની ઉપર ધીમે હીંચતીં,
ક્ષણ એક મારી પાસ નાનો આગિયો ચળકી રહે,
મમ પાંખસમ્પુટ ઉપર ફેંકે નીલવરણું તેજ તે!-૨

ને કુંભ અમૃતનો ભરી ઉદધિ થકી ચંદા કૂદે,
તે વાળ ખંખેરી રૂપેરી સુધા છલકાવી હસે,
સ્ફાટિક તણો ગગને ધરે ઘન પાટલો તે પર ઊભે,
ને અધર ફરકાવી લવે કંઈ મંત્ર મીઠા તે સમે!-૩

બૂરખો નવો મુખ પર ધરી ડગલાં ભરે ત્રણચાર, ને
મૂંઝાઈ ફેંકે દૂર તે ત્યાં સ્વેદબિન્દુડાં ખરે;
તિલ ગાલ પરનો, ધનુષ ભ્રૂ ને શ્યામ કાજળ નયનનું;
હીરાજડિત મ્હોટા અરીસામાં જુએ કરી ડોકિયું!-૪

કુમુદી ન્હાની બેનડી મુજ વ્હાલ ચંદા પર ધરે,
ચંદા કૂળા કર સ્પર્શ મૃદુથી ફેરવે મુખડા પરે;
ભગિની મ્હારી લાડકી તે જાગતી આખી નિશા,
મુજ પાસ જલશૈયા પરે નિદ્રા કરે દિનમાં સદા!-૫

સખી સાથે સ્નાન કરીને ચાલી ચંદા દૂર ત્યાં,
બરફ ગોળા પર મૂકી પગસ્મિત કરી કંપી જરા;
તે દૃષ્ટિ ચૂકાવી પડી, સરકી ગઈ, જલમાં ઢળી,
ને બાપડી ડૂસકાં ભરી રડતી રહી પ્રિય કુમુદિની!-૬

તે વેળ બધી મુજ ભૃંગ ને હું તો હતાં સુખરૈલમાં,
કંઈ ગોષ્ટીના પડદા ઉઘાડી પ્રેમમાં ઘેલાં હતાં;
હૃદયનો વિનિમય થતો’તો, શાન્ત રસ દ્રવતો હતો,
ને દિવ્ય ચમકારા થતા’તા હૃદય બન્નેમાં અહો!-૭

છૂટી સમાધિ હું ઊઠી સુણી હિબકતી કુમુદી આ,
પંપાળી વાંસો લ્હોઈ નીલી પર સુવાડી શાન્તિમાં;
ફરર ફર ફર ફૂંકતો ને મન્દ ગતિથી વહી જતો,
નિ:શ્વાસ વિરહિણીના સમો ત્યાં અનિલ આવ્યો શીતળો!-૮

ચડી તે પર, સુરખ સાડી ધરી, આવી ઉષા રૂડી,
અતિ શ્રમ થકી તેના અધર ને ગાલ પર લાલી હતી;
પવન તો સરકી ગયો તે એકલી રહી ઊડતી,
તારા ઝીણાની પંક્તિ તેની પાંખમાં શોભી રહી!-૯

ધ્રૂજતાં ધીમે રહ્યાં તેનાં સુનેરી પીછડાં,
ને શુક્રની ચોડી હતી રમણીય ટીલી ભાલમાં,
કદ રાક્ષસીનું પણ રહ્યું તેમાં હૃદય અતિ કોમળું,
‘તમ દંપતી સુખમાં રહો,’ તેણે મને ભેટી કહ્યું.-૧૦

પલમાં અહીં જલમાં પડી, પલમાં ગઈ નભમાં ઊડી,
કિન્તુ સુનેરી રેશમી સાડી અહીં સરકી પડી;
ધીમે ધીમે તે દિવ્ય બાલા પિગળી ગઈ કુમળી,
ને પૂર્વમાં પલ એક રઃહી શ્વેત જ્યોતિ ઝળકતી!-૧૧

જળળ જળહળ તેજગોળો લાલ ત્યાં લટકી ગયો,
તેજસ્વી તે રવિને શિરે કંઈ મુકુટ કંચનનો રહ્યો!
હું તો ઉઠી છોડી દઈ પિયુ-ભ્રમર મ્હારી બાથથી;
તે પર ફિદા આ શરીર વળી હું પ્રેમ રવિ પર ધરું અતિ!-૧૨

ફિક્કા પડેલા તારલા મેંઢાં સમા વિખરી પડ્યા,
ગોવાળ-રવિના માત્ર દર્શનથી ડરી ન્હાસી ગયા!
દંડ પ્રહર્યો એક તેણે પ્હાડ ધૂમસના ઉપર,
પળ એકમાં પિગળી ગયાં ઝાકળ તણાં શિખરે શિખર!-૧૩

વ્હાલમ ગયો રમતો અને ઉડતો બગીચે એકલો,
વેલી તણી વેણી અને વૃક્ષો મહીં છુપી ગયો;
કુંજ પેલીમાં કરે છિત્કાર તમરાં, ત્યાં ફર્યો,
ને હવે નાજુક છોડના તે ગુલ ઉપર ઘૂમી રહ્યો!-૧૪

અપ્સરાઓ નિત્ય આવી સરકિનારે ખેલતી,
મુજ ભૃંગને પૂજે પીળી ચંદન તણી અર્ચા કરી;
તેઓ ફરે ફૂદડી, ઊડે ગુચ્છા સુનેરી વાળના,
રવિકિરણમાં રવિકિરણ જેવા રેશમી તે ચળકતા!-૧૫

મેં સ્નાન સરજલમાં કર્યું, મુજ ગાત્ર ભીનાં કંપતાં,
આ મોતીડાં કે બિન્દુડાં જલનાં ભર્યાં મમ કેશમાં;
રવિ હોળતો મુજ વાળ તેને તો કર્યો મેં ભ્રાત છે,
તેની અને મ્હારી છબી-આ જલ બિલોરીમાં પડે!-૧૬

ખળક ખળકે તરંગોની લહરી શીતલ માધુરી,
ને કંઈક બુદબુદ જન્મ પામી શમી જતા પાછા વળી;
રવિકિરણથી નવરંગના શીકર જલના ઊડતા,
છંટાઈ તે મ્હારા ઉપર મમ શરીરને શૃંગારતા!-૧૭

ઝીણી રૂપેરી માછલી કૂદી ઊડી જલમાં પડે,
રવિબિમ્બ તો ધ્રૂજી રહે ને ચકર પાણીમાં બને;
રૂડા મુક્તાહારમાં હીરા તણા ચકદા સમી,
નાજુક રૂપાળી હાસ્યવદની એક પલ રહું ડોલતી!-૧૮

શંખ જ્યમ લપસી પડે કો ચોક મણિના ઉપરે!
ત્યમ હંસજોડી ધવલ કટકા ચંદ્ર જેવી ત્યાં તરે;
પાંખ જલથી આફળે ને તરંગો રહે છબછબી,
એ પૃથ્વીનાં પક્ષી નહીં, છે દિવ્ય દૈવી કો નકી!-૧૯

શી ડોક તેઓની રૂડી ડોલર તણી માલા સમી,
ને હિમપર્વતશૃંગ પરના બર્ફથી ધોળી ઘણી;
છે લાલ ચંચુ લાલ કે દાડિમ તણી જેવી કળી,
તે પવનવેગે જલ પરે શી ચળકતી ચાલી ગઈ!-૨૦

હવે તો મધ્યાહ્‌નકાલે ધોમ ધખિયો વ્યોમમાં,
સૌ જગત સૂતું શાન્તિમાં ને પુષ્પવેલી ઢળી ગયાં;
પણે સારસયુગલ ઉતરે કુંજમાં ઊડતું ધીમે,
ને એક સમળી ચીસ પાડી શાન્તિનાં પડને ચીરે!-૨૧

કંઈક ફૂલથી હાસ્ય કરતો, કંઈક ફૂલ રંજાડતો,
મમ કર્ણફૂલડું હૃદયરાજા મધુર મધુકર આવીયો;
પત્ર-થાળી, દાંડલી-કર, બિન્દુજલનાં મોતીડાં,

તેને વધાવું તે થકી ને અશ્રુ છાંટું નયનનાં!-૨૨

સંયોગની પલ ટૂંકડી વીતી ગઈ સ્વપ્ના સમી,
રવિ પશ્ચિમે ડુંગર ઉપર ઊભો રહ્યો દોડી જઈ;
લંબાવી કરકિરણો જગાડ્યાં વૃક્ષ સૌ ધંધેણીને,
ને ત્યાં ઉડાડ્યાં પક્ષીઓ કુમકુમ સમું કંઈ છાંટીને!-૨૩

કોકિલ તણી કીકી સમો રસ દ્રાક્ષનો ઢોળ્યો પણે,
ને ચળકતાં ફૂલડાં ગુલાબી વેરિયાં નભમંડપે;
ત્યાં ગાર આછી ચોકમાં લીંપી રૂડી કેસર તણી,
પણ ભાનુ તો ડૂબી ગયો ને શાન્ત સંધ્યા રહી ગઈ!-૨૪

આ આભને આસમાની પરદે કિરણ સૌ રેલી ગયાં,
ને એક બાજુ વાદળીમાં નવીનરંગી થઈ રહ્યાં;
ને પણે વાદળ ગરુડ શું કનકનું લટકી રહ્યું
તે તો હવે રસ થઈ જઈ ઢોળાઈ ને પીગળી ગયું!-૨૫

ત્યાં વૃક્ષના ઘટ ઝૂંડમાં કો’ બુરજ ઊભો એકલો,
તે સ્થાનમાં ઝીણો, મધુર ગંભીર વાગે શંખ કો;
તે સૌ પ્રદેશો ઉપર ડોળા ફાડતી રાત્રિ ધસી,
અંધારપડદે છાઈ લીધું વિશ્વ પ્હોળું ક્ષણ મહીં!-૨૬

વાંસવૃન્દો આરડે ને પવન હાંફે જોરથી,
ને આંખ છે અંગાર જેવી સિંહની ત્યાં ચળકતી;
પણ ત્યાં ઊભું તટ પર દિસે કોઈ દબાયું દુઃખથી,
માનવ હશે! એના વિના આ સુખી જગતમાં કો’ દુઃખી?-૨૭

દુઃખમાં પડ્યું માનવ અને દુઃખદાહ તે પાછળ જુવે,
નહિ જ્ઞાન તેને ભાવિનું પણ કલ્પી દુઃખ ડરતું રહે;
કંઈ સ્વાર્થ, સત્તા, દંભ એવા બન્ધ તેને ફરી વળે,
સુખમય અમારી જ્ઞાતિ તેની બ્હાર તે તો ટળવળે!-૨૮
⁠૧૦-૧૧-૧૮૯૩