જયા-જયન્ત /અંક ત્રીજો/ પ્રવેશ ત્રીજો
← અંક ત્રીજો - પ્રવેશ બીજો | જયા-જયન્ત અંક ત્રીજો - પ્રવેશ ત્રીજો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક ત્રીજો - પ્રવેશ ચોથો → |
☘
જયન્ત : હો જયા ! વીતી વિતકની વધાઈઓ;
- વીતી વિતકની વધાઈઓ,
જયા : દેવોનાદેવની દુહાઈઓ;
જયન્ત : જો જયા ! વીતી વિતકની વધાઈઓ.
- હતાં રાજ્ય ને પાટ, મહેલ હતા મન માનતા;
- વનમાં તીરથઘાટ ઝૂંપડલાં યે ના જડ્યાં.
- વીતી વિતકની વધાઈઓ,
જયા : દેવોના દેવની દુહાઈઓ;
જયન્ત : હો જયા ! વીતી વિતકની વધાઈઓ;
જયા : દિલમાં મ્હારે લ્હાય, દુનિયાં ત્હેમાં પરજળે
- એ અગ્નિ હોલાય એવું જયન્ત ! વર્ષજે.
જયન્ત : વીતી વિતકની વધાઈઓ,
જયા : દેવોના દેવની દુહાઈઓ;
જયન્ત : હો જયા ! વીતી વિતકની વધાઈઓ.
- ઉગ્યાં દુઃખના ઝાડ, એ પાને પાને પ્રેમ છે;
- પડ્યા વિતકના પ્હાડ, એ પત્થર પત્થરમાં પ્રભુ.
- વીતી વિતકની વધાઈઓ,
જયા : દેવોના દેવની દુહાઈઓ;
જયન્ત : હો જયા ! વીતી વિતકની વધઆઈઓ.
જયા : સારાંને પ્રભુ સંભાળે છે,
- દેવને દુ:ખ ન વીતે.
- જયન્ત ! તું દેવ છે દુનિયામાં.
જયન્ત : હા, સોયની અણીએ હું ઉગર્યો;
- જયા ! ત્હને બાણ વાગ્યાં જીવનવેધી.
- પોતાનાં કરવાં હોય.
- ત્હેમની જ કસોટી કરે છે પ્રભુ.
- મ્હારા ઉપર ઓછો અનુગ્રહ એટલો,
- ને તેથી ઓછા તપમાં તાવ્યો.
- તું તો હરિની લાડિલી, જયા !
- ત્હારી પુણ્યપરીક્ષા તેથી સંપૂર્ણ.
- જેમ સૂર્યજ્વાલા વધારે ઉષ્ણ,
- તેમ જલની ઝીણી ઝીણી વરાળ,
- તેમ ત્હેનાં ઉંચા ઉંચા ઉડવાં.
- જયા ! ઝીણી છે ત્હારી વરાળ;
- ઉડશે આભનાં યે શિખર સૂધી.
- (બે આંબાને અઢેલી ઉભાં રહે છે બન્ને.)
જયા : મ્હારાં વિતકને નથી રડતી, જયન્ત !
- કેટલી યે રાજકન્યાઓને
- અભડાવતા હશે એમ વામાચાર્યો;
- કેટલી યે મુગ્ધ હરિણીઓના
- એમ કરતા હશે શિકાર
- કાળમુખા પારધીઓ;
- સીતા માતાની કેટલી યે કુંવરીઓનાં.
- એમ કરતા હશે હરણ
- રાવણવંશી બ્રહ્મરાક્ષસો.
- વનમાં તો વિભુ છે,
- ને વનમાં તો જયન્ત છે.
- મ્હારા વનવાસને નથી રડતી,
- એમનાં દુર્ભાગ્યને રડું છું હું.
જયન્ત : જયા ! તું વનવાસી, હું અરણ્યવાસી;
- તું ચિતાવાસી, હું ભસ્મવાસી;
- આપણે સમદુઃખિયાં તો ખરાં.
જયા : તરછોડ્યું, જયન્ત ! તરછોડ્યું હતું મ્હેં,
- ત્હારૂં જયધનુષ્ય ચરણે ધરેલું.
- મ્હારે દુઃખે તું યે દૂભાયો.
- વાલ્મીકિનો આશ્રમ આઘો નથી;
- હું કૌંચી ઘવાઈ એટલે
- મ્હારો કૌંચે મૂર્છામાં પડ્યો;
- ને રચાઈ એમ આપણી રામાયણ.
- (રમતાં રમતાં મોર ને ઢેલ આવે છે.)
જયન્ત : ભૂતકાલ અનાદિ છે,
- ભવિષ્યે તેમ અનન્ત છે.
- અનુભવ એટલી આશાઓ.
- અને હવે? જયા !
જયા : હવે ? હવે જયન્તના આદેશ.
- એક વાર ન માન્યાં ફરમાન,
- તો વેઠવાં પડ્યાં આટઅટલાં વિતકો.
જયન્ત : જયા ! જો આ મોર ને ઢેલ.
જયા : મ્હાલે છે શ્રાવણનાં સરવડાંમાં.
- કલાપીએ ખોલી છે કલા
- રંગબેરંગી દેવરત્ને ચમકતી.
જયન્ત : જયા ! એવી કલા આપણે ખોલશું ?
જયા : ત્હારે-મોરને એ કલાપલ્લવ છે;
- ઢેલ તો વતવી છે - હું જેવી.
જયન્ત : મોર આપે ઢેલને
- પીંછાંની રત્નપાંદડીઓ તો ?-
જયા : તો ખોલીશ, જયન્ત !
- ત્હારા જેવી કલા હું ય તે;
- પૃથ્વી ઉપરની જાણે સૂરજમાલા.
- (જયા એક આંબાની નીચી ડાળે ચ્હડી બેસે છે.)
જયન્ત : જયા ! સ્હમજ; સ્હેલું નથી એટલું.
જયા : ત્હારા જેવા દેવગુરુ છે, જયન્ત !
- તો કાંઈ ભણતર અઘરૂં નથી મ્હારે.
જયન્ત : ચન્દ્રની શોભા ચન્દ્રિકાથી છે,
- જયન્તની જ્યોત્સના જયા છે.
જયા : તો હવે ? જયન્ત !
- (જયન્ત બીજી આંબા ડાળે ચ્હડી બેસે છે.)
જયન્ત : લગ્ન કે ધર્મ ?
- કામ કે સ્નેહ ?
- સંસાર કે સેવા ?
- એ દ્વંદ્વો ખડાં છે સન્મુખ.
- તું નીકળ એકની જોગણ થઈ.
- ત્હારી સંગ ઉભો છું
- આયુષ્યભર અલખ જગાવવા.
જયા : હવે દેહની કથા ન કરવી.
- જયન્ત ! પારધી મોહ્યો,
- વામાચાર્ય લોભાયો આ દેહકલામાં:
- એવાં નથી, જયન્ત !
- મોહ આંજેલાં બ્રહ્મરાક્ષસી લોચનિયાં
- મ્હારાં કે ત્હારાં હવે.
- હિમગંગામાંથી ઉગારીને મ્હને,
- તે માયાની ગંગામાં ડુબાડવા ?
- આજ સૂધી અંગને અડક્યો નથી તું;
- હવે એ અંગને અભડાવીશ ?
- વિષય ભોગવ્યા નથી નિરખ્યા છે:
- વિષયોમાં તો વિષ છે જગતનાં.
- (અમરાઇમાંથી કોયલ બોલે છે.)
જયન્ત : જયા ! ત્હારા પુણ્યહ્રદયની કોયલ
- બોલતી સાંભળવી હતી મ્હારે.
- બોલી તે 'અહલેક'
જયા : તો હવે ? જયન્ત !
જયન્ત : શિખરોમાં યોગગુફાઓ છે.
- અને તળેટીમાં યે છે બ્રહ્મકુંજો.
- આ મ્હારી હરિકુંજની અમરાઇ
જયા : એમાં અમરો અવતરશે.
જયન્ત : ને જો ! ગંગાને સ્હામે તીરે
- પેલાં બ્રહ્મવનનાં ઝુંડ.
- સુન્દરીઓમાં સાધુતા જન્માવ,
- રસીલીઓમાં પુણ્યાચાર પાંગરાવ;
- પતિઓની કામઠી મથું છું ઘડવા;
- તું વીણાઓ ઘડ પત્નીઓની.
- આપણે ન ગાયા તે
- ગવરાવો એમ સંસારનાં બ્રહ્મસંગીત.
જયા : પાપની લાલચોથી ન લોભાય,
- મોહ ને સ્નેહના ભેદ પાળે,
- કામ ને રસાનન્દને ભિન્ન પરમાણે,
- તો માનવદેશની સર્વ સુન્દરીઓ
- બ્રહ્મચારિણીઓ જ છે અખંડવ્રતિની.
જયન્ત : આપ એમને અમૃતલક્ષ્મી,
- કે આત્માનું મૃત્યુ આવે જ નહીં.
જયા : પણ જયન્ત ! પાસે પાસે નથી
- હરિકુંજ અને બ્રહ્મવન ?
- આપણે યે આત્માના ભરોંસા કેટલાક ?
જયન્ત : આત્મશ્રદ્ધા ઉજ્જવળ રહે
- ત્ય્હાં સૂધીના જ આ આશ્રમ.
- અન્ધકારનો ઓળો ઉંગે કે તરત
- તું સંચરજે દેવધામ હિમાદ્રિમાં,
- ને હું વિચરીશ સાગરયાત્રાએ.
- પણ જયા ! તું દેવ કે દાનવ ?
- મ્હારી તો તું દેવી છે.
- (જયા આંબા ઉપથી કૂદી નીચે ઉતરે છે. અંજલિ કરી રહીને.)
જયા : હું તો છું માનવી
- शिष्यस्तेहं शाधि मा त्वां प्रपन्नम्
જયન્ત : (આંબા ઉપરથી ઉતરીને)
- જયા ! પશુથી એ માનવી પામર ?
- મોરે જીત્યો, ને ઢેલે જીત્યો,
- તે કામને નહીં જીતે માનવી ?
- પ્રેમ ત્ય્હાં ન હોય કામવાસના:
- પ્રેમમાં નથી દેહની વાંછના.
- 'જ્ય્હાં જ્ય્હાં આત્મા, ત્ય્હાં ત્ય્હાં શરીર';
- નથી એવું કાંઈ બ્રહ્માંડમીમાંસાનું ન્યાયસૂત્ર.
- આગ્રહ છે, ઉદ્યમ છે, ઉત્સાહ છે,
- ત્ય્હાં શું છે અજીત અવનીમાં ?
જયા : પણ કામે યે જગજ્જેતા છે.
જયન્ત : છતાં એક છે દુર્ગ અજીત
- એ જગજ્જેતાથી યે જયા !
- કામે નથી જીત્યો પ્રેમનો ગઢ.
- એ પ્રેમના પાઠ પઢાવ.
- તું જીતી, જીતતાં શીખવ.
- નરનારી કામને જીતશે,
- દુનિયા બ્રહ્મભોમ થઈ દીપશે ત્ય્હારે.
- ત્હારા આત્મામાં ઉભરાય છે
- હિમાદ્રિની યોગગુફામાં
- નિરખ્યો હતો તે તેજતણખો.
- તે તેજસુધા પા જગતને.
- મોહના અન્ધકાર છે મધ્યરાત્રિના;
- પ્રગટાવ સ્નેહનો અણઆથમ્યો સૂર્ય.
- ઝળહળતી ઉગ વિશ્વના આભમાં
- પુણ્યભાવનાની ઉષા સરિખડી.
જયા : જયન્ત ! ત્હારી હાકલ વાગી,
- ને આજથી ઉગ્યો જાણ્યો મ્હેં
- સુન્દરીઓના કલ્યાણનો ભાણ.
- પડે છે ચન્દ્રી ઉપર સૂર્યનાં તેજ,
- ને ચન્દ્રિકા પ્રકાશે છે પૂરણજ્યોત;
- એવાં ત્હારાં તેજ પ્રગટ્યાં મ્હારામાં
- ને જન્મ્યો મારો બ્રહ્મજન્મ.
- આજથી હું બ્રહ્મચારિણી બ્રહ્મધામની
- બ્રહ્મવનમાં માંડીશ મ્હારો આશ્રમ
- ત્હારી અનસ્ત અમૃતચન્દ્રિકામાં
જયન્ત : જયા ! ત્હારો સ્નેહજન્મ છે આ.
- સ્નેહ જ છે સત્કર્મની પ્રેરણા.
- તું સત્કર્મની સ્ન્યાસિની થઈ.
- ત્હારા સત્કર્મની સુવાસ
- ફોરશે સારૂં જગત ભરી.
- સ્નેહ સંગે વૈરાગ્ય વસાવજે.
- અક્ષયવ્રતિની તો રહીશ તું નિર્ભય.
- જયા ! માંડ ત્હારો આશ્રમ,
- ને જીતી તેમ જીતાડ સહુને
- ગા ત્હારૂં જગતના જયનું ગીત.
- (જયા જગતના જયનું ગીત ગાય છે)
જયા : અહો ! જોગી તણા જયકાર
- બધું બ્રહ્માંડ ભરે;
- હરિના ધ્વજને ધરનાર
- જગે જયયાત્રા કરે
- યુદ્ધ જીત્યો રણસ્થંભ જીત્યો જેહ,
- લોહ જીત્યો જેણે ક્રોધને જીત્યો;
- લક્ષ્મી જીત્યો જેણે લોભ જીત્યો;
- કંઈ દુઃખ જીત્યો જેણે શોકને જીત્યો;
- ઇન્દ્ર જીત્યો જેણે યજ્ઞ જીત્યો,
- અહીં મોક્ષ જીત્યો જેણે આનન્દ જીત્યો;
- વિશ્વ જીત્યો જેણે કામ જીત્યો;
- અને બ્રહ્મ જીત્યો જેણે આતમ જીત્યો.
- યુદ્ધ જીત્યો રણસ્થંભ જીત્યો જેહ,
- હરિના ધ્વજને ધરનાર
- જગે જયયાત્રા કરે;
- અહો ! જોગી તણા જયકાર
- બધું બ્રહ્માંડ ભરે
- હરિના ધ્વજને ધરનાર