જયા-જયન્ત /અંક પહેલો/ પ્રવેશ ચોથો
| ← અંક પહેલો - પ્રવેશ ત્રીજો | જયા-જયન્ત અંક પહેલો - પ્રવેશ ચોથો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક પહેલો - પ્રવેશ પાંચમો → |
ꕥ
જયા : ગયો ઉડી ગયો, જયન્ત!
- એ રઢિયાળો રાજહંસ.
જયન્ત : ઉડ્યો, ગયો, ન ઝલાયો,
- કવિની કો કલ્પના સમો.
- પીંજર ત્હારાં સૂનાં પડ્યાં
- પણ જયા ! કહીશ?
- એ હંસ હતો કે હંસી ?
જયા : ન ઝલાય તે હંસ;
- કેસરી સમાં વીર પગલાં ભરતો.
જયન્ત : ન ઝલાય તે હંસી;
- કેસરિણી સમી મનોવેગે ઉડન્તી.
જયા : પાંજરે ન પૂરાય
- તે મેના કે પોપટ ?
જયન્ત : વનની મેના.
જયા : ઉપવનના પોપટ.
જયન્ત : બન્ને યે, જયાદેવી !
- એક જ વેલીનાં ફૂલ;
- હું ને તું બન્ને ય સરખાં;
- ન ઝલાય કોઈ કોઈનાથી.
- જયા ! ગાઈશ ત્હારૂં
- હંસોને આવાહનનું ગીત ?
જયા : આવશે હંસ એ સુણીને ?
જયન્ત : ત્હારી હલકે આભ ટોળે મળે,
- તો હંસ શું નહીં પધારે ?
- માન સરોવર સૂનાં લાગશે
- સાંભળશે ત્હારૂં ગીત જ્યારે હંસ.
જયા : હેં જયન્ત ! ગાઉ ત્ય્હારે ?
સૂના આ સરોવરે આવો, ઓ રાજહંસ ! સૂના આ સરોવરે આવો; જૂનાં એ ગીતને જગાવો, ઓ રાજહંસ ! સૂના આ સરોવરે આવો.
ક્યહાં શુભ્ર માનસર ? ક્ય્હાં અમ રંક આરો? ક્ય્હાં પુણ્યશ્વેત વપુ? ક્ય્હાં ગિરિ આ અમારો ? ઓ દેવપંખી ! કંઈ દૈવી નથી, તથાપિ ઉદ્ધારવા અમ સરોવરિયે પધારો
(પાછળ સરોવરમાં બે હંસ આવી તરે છે.)
લીલા લ્હેકન્તા કાંઇ કંઠે મજાના, સ્નેહે નમન્તાં ધીરે પગલે લજ્જાનાં
અમારાં નીર આ સુહાવો, ઓ રાજહંસ ! હૈયાને સરોવરે આવો; હૈયાને સરોવરે આવો,
ઓ રાજહંસ ! હૈયાને સરોવરે આવોજયન્ત : આભમાંથી યે ઉતર્યા તારલિયા
- સોહામણા ત્હારા સરોવરને તીર;
- જયા ! જો જલની વેલોમાં
જયા : હંસોની પુણ્ય જ્યોત બેલડી.
- ચાલ, પકડિયે, જયન્ત !
જયન્ત : ધીરી, જયા! ધીરી !
- ઉતાવળી થયે ઉડી જશે.
- કલાથી ઝાલજે એમને, જયા !
- એ તો રઢિયાળા રાજહંસ
જયા : અહા ! કેવા શોભે છે !
- સરોવરના વાદળિયા આભમાં
- મુગટધારી જાણે બે ચન્દ્ર
- ચાલ, જયન્ત ! ઝાલિયે.
જયન્ત : એક જ જલના
- જાણે બે કમલપુંજ.
- નથી-નથી આ રજહંસીને
- સ્વર્ગનાં શિખરો ઓળંગવા યે અઘરાં.
જયા : (જતાં જતાં સ્વગત)
- રસપંખાળો આ મ્હારો રાજહંસ.
- જગતના આભની તો છે
- ઉંચેરી આગાસીઓ એની.
- ઉડશે બ્રહ્માંડ વીંધી બ્રહ્માઅંગણે.
- ઉડજે , જયન્ત ! અંતરાય નહીં કરૂં.
જયન્ત : જયા ! ઝીલજે હો-કલાથી.
જયા : જયન્ત ! પકડજે એ પંખીને;
- પૂરવાં છે બન્નેયને પીંજરમાં.
જયન્ત : જયા ! એક જ જલનાં બે પંખી.
જયા : જયન્ત ! એક જ રંગી બે પંખી.
મનોજ : મનોજ ! ચ્હડાવ ત્હારૂં સર્વજેતા ધનુષ્ય.
- ઉઘાડા છે આ રસબેલડીના
- આત્માનાં દુર્ગદ્વાર અત્ય્હારે.
- માર ત્હારાં ફૂલનાં બાણ,
- અરે ! નિષ્ફળ ! ફોગટ ?
- ભૂલ્યો, મનોજ ! ચૂક્યો ત્હારૂં લક્ષ્ય?
- અજીત ધનુષ્યે હાર્યું ત્હારું આજ.
- નથી ચ્હડી હજી, ઓ મન્મથ !
- પૃથ્વીની ખૂમારી ત્હેમના પ્રાણને.
- તેજશ્શરીર રાજહંસ સમોવડા
- આત્માઓ એમના છે ઉજ્જવળા.
- આ ઉપવન નથી ત્હારે રમવાનાં.
જયા : ઝાલ્યો, જયન્ત ! ઝાલ્યો હો;
- ચાંચે ન વાગી, ને ઝાલ્યો
- જયન્ત ! ઝાલ્યો મ્હેં તો રાજહંસ
- કરવેલડીના પિંજરામાં.
જયન્ત : ને પૂરી છે મ્હેં યે રાજહંસી;
- હુંફ દે છે તે હૈયામાં.
- જયા ! હંસે ઝલાય,
- ને હંસી યે ઝલાય - આવડે તો.
- પૂરાય બન્ને યે પાંજરે.
જયા : પણ કેવું ઉજળું ને કુમળું !
- ચાંદનીનું જ જાણે ઘડેલું શરીર.
જયન્ત : મોતીનો છે ચારો, જયા ?
- એટલે ચન્દ્રિકાની જ દેહ.
જયા : પુણ્યની વાડીઓમાં વસે,
- તો માન્વીનાં યે ઉઘડતાં હશે
- આવાં જ પુણ્યસ્વરૂપ ને?
જયન્ત : અલબત, જયા ! એમ જ.
- પુણ્યશાળીની પુણ્યમુદ્રા,
- ને પાપભક્ષીની પાપમૂર્તિઓ.
જયા : કમળપંદડીની કુમાશ છે
- એમની પીચ્છકલામાં
- ને જયન્ત ! જોઇ ને
- એમની અમૃતભરી આંખલડી ?
જયન્ત : એ અમૃતની આંખે જ
- ઓળખે છે નીર ને ક્ષીર;
- ને કરે છે જૂદાં એમને,
- વિષ ને અમૃત જેવાં.
- માન સરોવરનાં નિર્મલ જલનાં વાસી
- નિર્મળું નિર્મળું જ નિરખે, જયા !
- એમના નયનોમાં જ નિર્મળી.
જયા : એવા મહર્ષિ સમા પંખીરાજને
- પીંજરમાં પૂરવા તે પાપ નથી ?
- એક પ્રાસાદમાં પૂરિયે તો
- બ્રહ્માંડ કેમ અજવાળશે સૂરજ?
- જાવ, ઉડી જાવ, રાજહંસ !
- ત્હમારા તેજલોકમાં.
- નથી ત્હમારે લાયક.
- આ દેહ કે દેહી.
જયન્ત : હંસ ઉડ્યે હંસી ઝૂરતી ન રખાય,
- ને પાપ લાગે પરમાર્થીને પણ.
- ન રખાય ઝૂરતી ન રખાય
- હૈયાને પીંજરે ય તે.
- જાવ, હંસી રાણી ! પોતાને દેશ.
- જયા ! હતાં ત્હેવાં રહ્યાં
- હાથ ને હૈયાં.
જયા : રંકને લાધ્યાં રતન,
- ત્હેમને ક્યહાંથી આવડે જતન?
- જલધિનાં મહાજલને પૂર
- ઉડી પડ્યાં આપણાં જવાહીર.
- ડૂબ્યાં આપણાં રત્નો મહાસાગરમાં.
જયન્ત : ગા ત્હારૂં ગીત, જયા !
- ને ફરીથી ન્હોતર ત્હારા ચોકમાં
- એ રાજહંસોની જમાતને.
- રજની નથી ઉતરી કાંઇ,
- દિનનો દિનમણિ તપે છે હજી;
- આવશે એ જગતના શિખરવાસી.
- જમાવ એ વધૂતના અખાડા.
જયા : ક્ય્હાં કાંઇ આવે છે કોઇ ?
- આવવું હોય તો જાય શા માટે ?
જયન્ત : ત્હેં ઉડાડ્યાં ત્ય્હારે ગયાં, જયા !
જયા : તો લે, આવાહન ગાઉં
- આમન્ત્રું છું એ અમરોને.
- એ નહીં તો તું સાંભળ.
ઓ રાજહંસ ! હૈયાને સરોવર આવો.
રાજહંસોને આવાહનનું ગીત ગાતાં ગાતાં સરોવરતટનાં વનમાં બન્ને ફરે છે.