વ્યાકરણ/છંદ/સવૈયા

છંદ : સવૈયા

બંધારણ :

• ચાર ચરણ
• કુલ ૩૧ માત્રા
• છેલા બે અક્ષરો ગુરુ અને લઘુ
• યતિ : ૧૬મી માત્રાએ

ઉદાહરણ :

દિલથી આશિષ દે છે દલપત, મહિમા મોટું મેળવ માન,
એ ઉપકાર ગણી ઈશ્વરનો હરખ હવે તું હિન્દુસ્તાન.

અન્ય સંસ્કરણ

આ સિવાય હિંદીમાં એક અન્ય પ્રકારના સવૈયા પણ પ્રચલિત છે. આ છંદ અક્ષર મેળ હોય છે.

અક્ષર : ૨૩

બંધારણ : ભ - ભ - ભ - ભ - ભ - ભ - ભ - ગા - ગા

જેમાં સાત ભ-ગણ અને તેની પછી બે ગુરુ એમ અક્ષરો હોય છે.

ઉદાહરણ :

ભ	ભ	ભ	ભ	ભ	ભ	ભ	ગા	ગા
तू जग	की जन	नी बन	के, मम	ता दुइ	हाथ लु	टावत	ना	री

ઉદાહરણ: ૨ ઘનશ્યામાષ્ટક

સાહ ભયો ઉમરાહ ભયો, પતસાહ ભયો જગશિષ નયો હૈ,
રાગી ભયો બડભાગી ભયો, વિતરાગી ભયો વન જાય રહ્યો હૈ;
માની ભયો નિરમાની ભયો, પરમાની ભયો જસવાસ લયો હૈ,
બ્રહ્મમુનિ ઘનશ્યામકો આશ્રય, જો ન ભયો તો કછુ ન ભયો હૈ...

છંદ

અક્ષરમેળ |અનુષ્ટુપ|ઇન્દ્રવજ્રા| ઉપજાતિ|ઉપેન્દ્રવજ્રા | કવિત|ચામર|તોટક|ધનાક્ષરી|પૃથ્વી | મનહર| મંદાક્રાંતા |માલિની|રથોદ્ધતા| વસંતતિલકા | વંશસ્થ |શાર્દૂલવિક્રીડિત| શિખરિણી|શાલિની | હરિણી| સ્ત્રગ્ધરા

માત્રામેળ | ચોપાઈ | દોહરો | હરિગીત |રોળાવૃત્ત| સોરઠો| સવૈયા|દિંડી|ઉધોર|મહીદીપ|વૈતાલીય| આર્યા